Episode 88
Ήταν όλοι τους παιδιά μου. Άρθρουρ Μίλλερ
«Ήταν όλοι τους παιδιά μου» του Άρθουρ Μίλλερ – Μια αμείλικτη καταγγελία για την ηθική ευθύνη και το τίμημα του Αμερικανικού Ονείρου
Το 1947, όταν το έργο του Άρθουρ Μίλλερ Ήταν όλοι τους παιδιά μου έκανε πρεμιέρα στο θέατρο Ευγένιος Ο’ Νιλ της Νέας Υόρκης σε σκηνοθεσία του Ελία Καζάν, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί το βάθος της επιρροής του. Μετά από την αποτυχία του πρώτου του θεατρικού, ο Μίλλερ γράφει αυτό το έργο ως μια ύστατη απόπειρα – και δικαιώνεται. Βραβευμένο με το New York Drama Critics' Circle Award και τα βραβεία Tony για σκηνοθεσία και συγγραφή, το έργο καθιερώνει τον συγγραφέα ως έναν από τους σημαντικότερους δραματουργούς του 20ού αιώνα. Στην Ελλάδα, παρουσιάζεται για πρώτη φορά από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν το ίδιο κιόλας έτος, με τον Βασίλη Διαμαντόπουλο και την Έλλη Λαμπέτη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Υπόθεση και δραματική ένταση
Η ιστορία εκτυλίσσεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, το καλοκαίρι του 1946, σ’ ένα αστικό προάστιο. Ο Τζο Κέλλερ, επιτυχημένος επιχειρηματίας, έχει απαλλαχθεί από την κατηγορία ότι προμήθευσε εν γνώσει του ελαττωματικά ανταλλακτικά στην Πολεμική Αεροπορία, προκαλώντας τον θάνατο 21 πιλότων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο συνέταιρός του και φίλος, Στιβ Ντίβερ, έχει καταδικαστεί για το έγκλημα. Όμως το παρελθόν δεν θάβεται. Ο γιος του Τζο, Κρις, ιδεαλιστής βετεράνος του πολέμου, ετοιμάζεται να ζητήσει σε γάμο την Άνν Ντίβερ, κόρη του καταδικασμένου Στιβ. Όταν η Άνν αποκαλύπτει την ύπαρξη μιας επιστολής του αγνοούμενου γιου Λάρι – που αυτοκτόνησε λόγω της ντροπής για τον πατέρα του – το ηθικό βάρος του Τζο γίνεται αφόρητο.
Χαρακτήρες με βάθος και ηθικά διλήμματα
Η δύναμη του έργου έγκειται στους χαρακτήρες του: πρόσωπα ρεαλιστικά, με συγκρούσεις εσωτερικές και μεταξύ τους. Ο Τζο Κέλλερ δεν είναι «κακός». Είναι ένας πατέρας που «το έκανε για την οικογένεια», μια φράση που συμπυκνώνει τον πυρήνα του μεταπολεμικού αμερικανικού ιδεώδους. Η Κέιτ, η σύζυγος, επιμένει να πιστεύει πως ο γιος της Λάρι θα επιστρέψει – όχι από αγάπη μόνο, αλλά επειδή η αποδοχή του θανάτου του ισοδυναμεί με αποδοχή της ενοχής του Τζο. Ο Κρις, που επιστρέφει από τον πόλεμο ελπίζοντας σ’ έναν καλύτερο κόσμο, εκπροσωπεί την ηθική συνείδηση: καταρρέει όταν διαπιστώνει ότι ο πατέρας του δεν είναι το ηθικό πρότυπο που πίστευε. Η Άνν λειτουργεί ως φορέας της αλήθειας και της κάθαρσης. Ο Τζορτζ Ντίβερ φέρνει την οργή του αδικημένου.
Ο δευτερεύων θίασος – οι Μπέιλις, οι Λούμπεϊ και ο μικρός Μπερτ – συμπληρώνει το φάσμα της κοινότητας: γείτονες που γνωρίζουν, αλλά σιωπούν. Η κοινωνία αποδέχεται τον συμβιβασμό στο όνομα της «οικογενειακής προκοπής» – μια από τις πιο σκληρές καταγγελίες του έργου.
Ιστορικό υπόβαθρο και πολιτική διάσταση
Ο Μίλλερ άντλησε την έμπνευσή του από μια πραγματική υπόθεση πολεμικής απάτης, που αφορούσε την εταιρεία Wright Aeronautical και την προμήθεια ελαττωματικών κινητήρων την περίοδο 1941–43. Το έργο δεν είναι απλώς ένα οικογενειακό δράμα· είναι μια πολιτική πράξη. Η ευθύνη του ατόμου έναντι της κοινωνίας, η διαπλοκή ηθικής και οικονομικής επιτυχίας, η άρνηση του πένθους και η θυσία της αλήθειας για χάρη του συμφέροντος είναι ζητήματα με τεράστιο ιδεολογικό βάρος. Ο Μίλλερ τολμά να θίξει τον πυρήνα του Αμερικανικού Ονείρου και γι’ αυτό, αργότερα, θα στοχοποιηθεί από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων.
Η σκηνοθεσία και η θεατρική πορεία στην Ελλάδα
Από την ιστορική πρώτη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης το 1947, το έργο γνώρισε αλλεπάλληλες αναβιώσεις: το 1957 και το 1985 από τον θίασο του Αλέκου Αλεξανδράκη, το 2006 στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος με τον Κώστα Τριανταφυλλόπουλο, και το 2023-24 στο Θεσσαλικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου. Κάθε παράσταση επαναφέρει στο προσκήνιο την επίκαιρη φύση του έργου – γιατί ο αγώνας του Κρις να συμφιλιωθεί με την αλήθεια και την ηθική του κρίση δεν ανήκει μόνο σε μια εποχή. Ανήκει σε κάθε εποχή.
Τι αποκομίζει ο θεατής – και τι κουβαλά φεύγοντας
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση με το βάρος της αμφισβήτησης: Πού σταματά η αγάπη για την οικογένεια και πού ξεκινά η ευθύνη απέναντι στους άλλους; Είναι άραγε ανεκτό να «θυσιάσεις μερικούς για να σώσεις τους δικούς σου»; Ο τίτλος του έργου, Ήταν όλοι τους παιδιά μου, είναι η φράση-κλειδί που ανοίγει τον δρόμο προς την κάθαρση – αλλά και τη συντριβή. Ο Μίλλερ οδηγεί τον θεατή σε ένα ηθικό σταυροδρόμι: όχι με διδακτισμό, αλλά με αφοπλιστική ειλικρίνεια και θεατρική δύναμη.
Ο συγγραφέας – μια φωνή της συνείδησης
Ο Άρθουρ Μίλλερ (1915–2005) δεν είναι απλώς ένας από τους μεγάλους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς· είναι φωνή της συνείδησης του 20ού αιώνα. Έργα όπως Ο θάνατος του εμποράκου, Η δοκιμασία, Η γέφυρα της απληστίας και φυσικά Ήταν όλοι τους παιδιά μου χαρτογραφούν το τραύμα της αμερικανικής κοινωνίας, τοποθετώντας τον άνθρωπο ενώπιον των ηθικών του επιλογών. Πιστός στην ιψενική δραματουργία, μεταφέρει στη σκηνή τα μεγάλα διλήμματα της εποχής – και της ύπαρξης.
Επίλογος
Ήταν όλοι τους παιδιά μου δεν είναι απλώς μια ιστορία για ενοχές και οικογενειακά μυστικά. Είναι μια αμείλικτη τοιχογραφία της ανθρώπινης ευθύνης σε έναν κόσμο που κλονίζεται. Και γι’ αυτό, 80 σχεδόν χρόνια μετά την πρώτη του παράσταση, εξακολουθεί να συγκινεί, να προκαλεί και να συγκλονίζει.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
